Baza wiedzy

Poniżej przedstawiamy odpowiedzi na najczęściej zadawane przez Państwa pytania dotyczące pomiarów stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu. Mamy nadzieję, że informacje tu zawarte pomogą Państwu w codziennej pracy.

Czym się kierować przy wyborze alkomatu?

Alkomat, jako narzędzie mierzące stężenie alkoholu w wydychanym powietrzu, służy dziś nie tylko służbom porządkowym, ale również każdemu kierowcy, zamierzającemu zasiąść za kierownicą po spożyciu nawet najmniejszej ilości alkoholu. Alkomaty nie są już tylko atrybutem policji – stały się również skuteczną metodą autokontroli kierowców. W zależności od przeznaczenia alkomatu zaleca się zakup różnych modeli. Jakie kryteria należy wziąć pod uwagę?

Podstawowe rodzaje alkomatów

Najważniejszym kryterium, według którego dzieli się dostępne na rynku alkomaty na trzy główne grupy, jest rodzaj zamontowanego w urządzeniu układu pomiarowego. Zgodnie z tym parametrem wyróżniamy alkomaty z:

• sensorem półprzewodnikowym, w którym alkohol utleniający się na powierzchni elektrody powoduje zwiększenie przewodności materiału. Mierzą stężenie z dokładnością do części dziesiętnych lub setnych i są obarczone nawet 20-procentowym marginesem błędu. Na wynik pomiaru mogą wpływać inne substancje, takie jak nikotyna i aceton. Służą zwykle prewencyjnej samokontroli kierowców. Z powodu szybkiej eksploatacji wymagają częstego kalibrowania;
• sensorem elektrochemicznym, w którym alkohol wchodzi w reakcję ze związkami zawartymi w elektrodzie, w wyniku czego powstaje przewodzący prąd kwas octowy. Z alkomatów elektrochemicznych korzysta policja, ponieważ prezentują wyniki z dokładnością do trzeciego miejsca po przecinku, nie reagują na substancje inne niż etanol, a ich błąd pomiarowy mieści się w granicy 0,02mg/l – zapewnia przedstawiciel sklepu Alkolab w Gdańsku;
• sensorem spektrofotometrycznym, w którym zawartość alkoholu mierzona jest na podstawie długości fali promieniowania podczerwonego. Urządzenia te są najdokładniejsze, ale i najdroższe – dlatego sięgają po nie głównie służby mundurowe.

Pozostałe kryteria wyboru alkomatów

Decydując się na zakup konkretnego rodzaju alkomatu, warto wziąć pod uwagę kilka pomniejszych parametrów, świadczących o jakości sprzętu. Należy do nich m.in.:

• przeznaczenie urządzenia – jeżeli urządzenie ma być używane np. na bramce wejściowej i wykonywać dużą liczbę pomiarów w krótkim czasie, wówczas powinniśmy zwrócić uwagę na urządzenia przesiewowe, które nie wymagają zakładania ustnika, a prezentowany wynik jest pozytywny lub negatywny;
• Ilość pomiarów oraz okres pomiędzy kolejnymi kalibracjami,
• aktywny bądź pasywny tryb pracy – w przypadku pierwszego z nich badany musi mocno wydmuchać porcję powietrza, by otrzymać wynik. Alkomaty pracujące w trybie pasywnym zadowalają się zaś małą próbką powietrza, ale podają wynik bez wartości stężenia;
• dodatkowe akcesoria, takie jak zapas ustników czy pokrowiec na urządzenie;
• serwis urządzenia – sprawdźmy, czy dystrybutor zapewnia serwis urządzenia, bo każdy alkomat trzeba regularnie kalibrować w punkcie serwisowym.

Pamiętaj, by zawsze skonsultować wybór alkomatu ze sprzedawcą. Nie należy bezwarunkowo wierzyć informacjom umieszczanym na forach lub blogach, które często okazują się być wpisami sponsorowanymi. Skontaktuj się ze sprzedawcą w sklepie w Twojej okolicy. Z pewnością szczegółowo przedstawi Ci ofertę urządzeń i odpowie na wszystkie pytania.

Kalibracja, legalizacja, wzorcowanie. Czym różnią się te pojęcia?

Adiustacja (potocznie Kalibracja)  –  to czynności polegające na skorygowaniu wskazań analizatora wydechu do  
określonych wartości odpowiadających wzorcu. Analizatory wydechu mogą być kalibrowane tzw. wzorcem suchym ( gaz  wzorcowy z butli wysokociśnieniowej) bądź mokrym. Do wytworzenia wzorca ( tzw. mokrego) celu służą specjalistyczne urządzenia zwane także symulatorami wydechu. Potocznie przyjęło się używanie zamiennie pojęcia adiustacji i kalibracji. W powszechnej dokumentacji serwisowej i użytkownika oraz słownictwie używa się pojęcia kalibracji, dlatego świadomie popełniając błąd jako zlecenie kalibracji w domyśle mamy pojęcie adiustacji. 

Legalizacja – zespół czynności obejmujących sprawdzenie, stwierdzenie i poświadczenie
dowodem legalizacji, że przyrząd pomiarowy spełnia wymagania metrologiczne. Legalizacja jest czynnością należącą do metrologii prawnej. Do końca grudnia 2007 r. Analizatory wydechu podlegały prawnej kontroli metrologicznej (zatwierdzeniu typu, legalizacji pierwotna i ponowna ) zgodnie z  Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2003 r. w sprawie wymagań metrologicznych, którym powinny odpowiadać analizatory wydechu (Dziennik Ustaw nr 67 z dnia 18 kwietnia 2003 r. poz. 626).  Obecnie analizatory wydechu są tylko wzorcowane.   
W związku z planowanymi zmianami w zaleceniach OIML R126 (cd 7) w Głównym Urzędzie Miar w Warszawie  trwają prace nad ponownym wprowadzeniem analizatorów wydechu do prawnej kontroli metrologicznej.

Wzorcowanie (słownikowo kalibracja) – Czynności ustalające relację między wartościami wielkości mierzonej
wskazanymi przez przyrząd pomiarowy a odpowiednimi wartościami wielkości fizycznych, realizowanymi przez wzorzec jednostki miary.

Na jakiej podstawie stosowane są urządzenia do pomiaru alkoholu w wydychanym powietrzu ?

Dokumenty prawne i inne związane ze stosowaniem analizatorów wydechu :

• Ustawa z dnia 26 października 1982r o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. z 2002 r. Nr. 147, poz. 1231 z późniejszymi zmianami)

• Uchwała Pełnego składu Izby Karnej Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 1989r. – IV KZP 10/88
• Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks Wykroczeń (Dz.U. z 2007 r. Nr 109, poz. 756 z późniejszymi zmianami)
• Zarządzenie Nr 20 Prezesa Głównego Urzędu Miar z dnia 13 lipca 2000 r.         w sprawie wprowadzenia przepisów metrologicznych o dowodowych analizatorach wydechu.
• Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2003 r. r 58, poz 515 z późniejszymi zmianami)
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia2003 r. w sprawie wymagań metrologicznych, którym powinny odpowiadać analizatory wydechu (Dz. U. z dnia 18 kwietnia 2003 r.)
• OIML R 126 (1998 r.) Międzynarodowe zalecenia dotyczące prawnej kontroli metrologicznej analizatorów wydechu. Określa między innymi błędy graniczne urządzeń, odchylenia standardowe, oraz sposób wykonywania badań.

Co to jest wzorcowanie i czym się różni zwykłe wzorcowanie od wzorcowania na tzw. zgodność z wymaganiami?

Wzorcowanie (właściwie kalibracja) – Czynności ustalające relację między wartościami wielkości mierzonej wskazanymi przez przyrząd pomiarowy a odpowiednimi wartościami wielkości fizycznych, realizowanymi przez wzorzec jednostki miary.
Różnice między wzorcowaniami najlepiej podać na przykładzie wskazania analizatora wydechu.

Należy pamiętać, że wynik wzorcowania  podany w tabeli to nie inaczej tylko uśredniony wynik z kilku pomiarów (najczęściej 10).  
Ze świadectwa wynika, że błąd jest zerowy a zatem, dla laika urządzenie jest idealne.
Niestety w tym przypadku urządzenie było uszkodzone. A dokładnie szwankował system poboru próbki co odzwierciedlał  rozrzut wyników od 0,08 mg/l do 0,12 mg/l.    
A zatem mimo ewidentnego uszkodzenia analizatora był by on w dalszej eksploatacji.

W przypadku wzorcowania na zgodność wykonuje się również 10 pomiarów jednakże ustala się kryteria, w których urządzenie powinno się zmieścić (błąd, powtarzalność).
W tym przypadku urządzenie zostało by odrzucone jako niespełniające wymagań.

Aby ujednolicić badanie analizatorów wydechu w jednostkach Administracji Miar (Główny Urząd Miar w Warszawie, Okręgowy Urząd Miar w Gdańsku) jak również części Laboratoriów prywatnych opracowane zostały kryteria badań analizatorów wydechu.
Opracowano je na podstawie, przepisów o analizatorach wydechu (obecnie już nieobowiązujących), oraz OIML R-126 (Międzynarodowe zalecenia dotyczące dowodowych analizatorów wydechu).

Należy zawsze wymagać wzorcowania na zgodność ! 

Jakie alkomaty są używane przez policję?

Analizatory wydechu można podzielić na kilka kategorii. Jednak najczęściej przyjmuje się następujący podział:

Analizator stacjonarny – analizator przeznaczony do stosowania w pomieszczeniach lub miejscach
zapewniających podobne warunki pomiaru; może być stosowany w laboratoriach przewoźnych pod warunkiem zapewnienia odpowiednich warunków transportu.
Ze względu na gabaryty, urządzenia te są wykorzystywane na posterunkach Policji, rzadko w radiowozach.
Najczęściej urządzenia te działają na zasadzie absorpcji promieniowania podczerwonego (spektrometrii w podczerwieni).

Najczęściej używane urządzenia z tej kategorii wykorzystywane przez Policję Polską to:

• Alcotest Drager 9510 - odnośnik do sklepu
• Alcotest Drager 7110
• Alkometr A2.0m/04
• Alkometr A2.0
• Intox Ec/IR
• Lion 8000 
• Alcomat – Siemens **

**  ze względu na wiek analizator sukcesywnie wycofywany ze służby,

Analizator przenośny – analizator, który może być stosowany zarówno w pomieszczeniach, jak i na
zewnątrz. Urządzenia te działają najczęściej na zasadzie utleniania elektrochemicznego (pomiar stężenia alkoholu polega na elektrochemicznym utlenianiu etanolu przez związki chemiczne znajdujące się sensorze elektrochemicznym.

Tutaj musimy znowu zrobić podział na:

- urządzenia zwane potocznie dowodowymi, posiadających pamięć i możliwość wydruku pomiaru.

Poniżej przegląd przykładowych urządzeń z tej kategorii wykorzystywanych przez Policję Polską:

• Alcotest Drager 6820 - odnośnik do sklepu
  
• Alcotest Drager 7510 - odnođnik do sklepu
  
• Alcotest Drager 6810
  
• Alcotest Drager 7410 (w tym 7410 plus i 7410 plus RS)  
  
• Alcotest Drager 7410 Plus com  
• Alcosensor IV;
• Lion SD 400
• Lion SD 500
  
• Alcostop P – Alco True P
• Alcoquant 6020
• Alcoquant 3020
  

 - urządzenia zwane potocznie przesiewowymi, służące do wstępnej kontroli na zawartość alkoholu.

Poniżej przegląd przykładowych urządzeń z tej kategorii wykorzystywanych przez Policję Polską:

• Alcotest Drager 5000 - odnośnik do sklepu
  
• Alcotest Drager 5510
• Alcotest Drager  6510 
• Alcotest Alcoblow
• Alcotest iBlow - odnośnik do sklepu